चीनले अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको ‘मुक्ति दिवस’ भन्सार शुल्कको विरोधमा अमेरिकी सामानको सबै आयातमा ३४ प्रतिशत कर लगाएको छ । संयुक्त राज्य अमेरिका र चीनबीच बढ्दो व्यापार युद्धले कसरी खेलिरहेको छ र यसले कस्तो प्रभाव पार्न सक्छ भन्नेबारे यहाँ विश्लेषण गरिएको छ ।

चीन किन भन्सार शुल्कका लागि यति संवेदनशील छ ?

विश्वका दुई सबैभन्दा ठूला अर्थतन्त्रबीचको व्यापार विशाल छ ।  बेइजिङको भन्सार तथ्याङ्कअनुसार गत वर्ष संयुक्त राज्य अमेरिकामा चिनियाँ वस्तुहरूको बिक्री पाँच खर्ब अरब डलरभन्दा बढी थियो । यो चीनको देशको निर्यातको १६ दशमलव चार प्रतिशत हो । चीनले सन् २०२४ मा अमेरिकाबाट एक खर्ब ४३ अर्ब ५० अर्ब डलरको सामान आयात गरेको अमेरिकी व्यापार प्रतिनिधिको कार्यालयले जनाएको छ ।

तर चीनले लामो समयदेखि ट्रम्पको रिसलाई संयुक्त राज्य अमेरिकासँगको व्यापार अधिशेषका साथ आकर्षित गरेको छ । अमेरिकी वाणिज्य मन्त्रालयको ब्युरो अफ इकोनोमिक एनालिसिसका अनुसार यो व्यापार अधिशेष गत वर्ष दुई खर्ब ९५ अर्ब ४० करोड डलर पुगेको छ ।

बेइजिङका नेताहरू आंशिक रूपमा यथास्थिति बिग्रन अनिच्छुक छन् किनभने चीनको निर्यात–प्रधान अर्थतन्त्र विशेष गरी अन्तर्राष्ट्रिय व्यापारका उतारचढावप्रति संवेदनशील छ । रियल स्टेट क्षेत्रमा लामो समयदेखि चलिरहेको ऋण सङ्कट र लगातार कम उपभोगसँग सङ्घर्ष गर्दा अमेरिकी भन्सार शुल्कले चीनको कमजोर आर्थिक सुधारलाई पनि हानि पुर्‍याउने खतरा छ ।

तर तीव्र व्यापार युद्धको अर्थ सम्भवतः चीनले यस वर्ष आफ्नो निर्यातमा बलियो आर्थिक वृद्धिको आशा राख्न सक्दैन, जुन सन् २०२४ मा रेकर्ड उचाइमा पुगेको थियो । “यस वर्ष अहिलेसम्म घोषणा गरिएको चिनियाँ आयातमा अमेरिकी भन्सार शुल्कले अहिलेसम्म घोषित वित्तीय प्रोत्साहन उपायहरूबाट प्राप्त लाभलाई पूर्ण रूपमा नष्ट गर्न सक्छ”, एचएसबिसीका प्रमुख एसिया अर्थशास्त्री फ्रेडरिक न्युमेनले भने ।

नयाँ अमेरिकी भन्सार शुल्कको के प्रभाव पर्नेछ ?

ट्रम्पको नयाँ भन्सार शुल्कले विश्वभरबाट आयात हुने वस्तुमा १० प्रतिशत कर लगाउने भएको छ । तर चीनलाई विशेष रूपमा कडा प्रहार गरिएको छ । पछिल्लो हमलाले गत महिना लगाइएको २० प्रतिशत दरमा ३४ प्रतिशत थपेको छ । ट्रम्प प्रशासनद्वारा एसियाली आर्थिक शक्ति केन्द्र चीनबाट आयातमा लगाइएको कुल अतिरिक्त भन्सार शुल्क ५४ प्रतिशत पुगेको छ ।

भन्सार शुल्कहरू चरणबद्ध रूपमा लागू हुन्छन् । बिहीबार १० प्रतिशत अङ्क वृद्धि, त्यसपछि अप्रिल ९ मा पूरा भन्सार शुल्क । चीन स्टिल, एल्युमिनियम र कार आयातमा क्षेत्र–विशिष्ट भन्सार शुल्कको अधीनमा पनि छ । विश्लेषकहरूले नयाँ करहरूले देशको कुल गार्हस्थ्य उत्पादन (जिडिपी) बाट महत्त्वपूर्ण हिस्सा लिने अपेक्षा गरेका छन् । यो बेइजिङको नेतृत्वले यस वर्ष पाँच प्रतिशतले बढ्ने आशा गरेको छ ।

क्यापिटल इकोनोमिक्सका चीन अर्थशास्त्रका प्रमुख जुलियन इभान्स–प्रिचार्डले एक नोटमा आर्थिक प्रभाव जिडिपीको शून्य दशमलव पाँचदेखि एक प्रतिशतसम्म हुने अपेक्षा गरिएको बताएका छन् । पिटरसन इन्स्टिच्युट अफ इन्टरनेसनल इकोनोमिक्सका अनुसार संयुक्त राज्य अमेरिकामा चीनको शीर्ष निर्यातहरू सबैभन्दा बढी प्रभावित हुने सम्भावना छ । चीन इलेक्ट्रोनिक्स र विद्युतीय मेसिनरीदेखि कपडा र तयारी पोशाकसम्मका सामानहरूको प्रमुख आपूर्तिकर्ता हो ।

विश्लेषकहरूले अमेरिकी फर्महरूलाई आपूर्ति गर्ने महत्त्वपूर्ण भूमिकाका कारण चिनियाँ वस्तुहरूमा भन्सार शुल्कले ठूलो नकारात्मक प्रभाव पार्न सक्ने पनि चेतावनी दिएका छन् । “चीनबाट हुने अमेरिकी आयातमा उपभोक्ता वस्तुहरूको सट्टा पूँजीगत वस्तु र औद्योगिक सामग्रीको प्रभुत्व छ”, इन्स्टिच्युट अफ इन्टरनेसनल फाइनान्सका चाइना रिसर्चका प्रमुख जिन मालाले भने, “भन्सार शुल्कले अमेरिकी उत्पादकहरूका साथै उपभोक्ताहरूलाई पनि नोक्सान पुर्‍याउनेछ ।”

“यो व्यापार युद्धले चीनमा मात्र नभई विश्व व्यापार प्रणालीमा पनि विनाशकारी प्रभाव पारेको छ”, बेइजिङस्थित चाइना सेन्टर फर इन्टरनेसनल इकोनोमिक एक्सचेन्जका प्रमुख अर्थशास्त्री चेन वेनलिङले भने ।

बेइजिङको प्रतिक्रिया

बेइजिङले शुक्रबार संयुक्त राज्य अमेरिका विरुद्ध ‘जवाफी कारबाही’ को आफ्नो प्रतिज्ञा पूरा गर्दै देशमा आउने सबै अमेरिकी उत्पादनहरूमा आगामी बिहीबारदेखि लागू हुनेगरी ३४ प्रतिशत कर लगाएको छ ।

चीनले चिकित्सा प्रविधि र उपभोक्ता इलेक्ट्रोनिक्समा प्रयोग हुने केही दुर्लभ खनिज तत्वहरूमा निर्यात नियन्त्रण लगाउने पनि बताएको छ । युएस–चाइना बिजनेस काउन्सिलका अनुसार गत वर्ष चीनमा अमेरिकी निर्यातमा मुख्यतया तेलहन र अन्नबाली सहित कृषि उत्पादनहरू प्रमुख थिए । तेल र ग्यास त्यसपछि आउँछ । फर्मास्युटिकल्स र सेमीकन्डक्टरहरू पनि प्रमुख निर्यात मध्ये हुन् ।

सन् २०२२ मा चीनमा सामान र सेवाहरूको अमेरिकी निर्यातले नौ लाखभन्दा बढी अमेरिकी रोजगारीलाई समर्थन गरेको काउन्सिलले जनाएको छ । गत महिना बेइजिङले अमेरिकाबाट कोइला र तरल प्राकृतिक ग्यासको आयातमा १५ प्रतिशत र कच्चा तेल, कृषि मेसिनरी, ठूला इन्जिन भएका सवारी साधन र पिकअप ट्रकमा १० प्रतिशत कर लगाएको थियो ।

विश्लेषकहरूका अनुसार ती कदमहरू आफूलाई ह्वाइट हाउसमा पुनरागमन गर्न मतदान गरेका ग्रामीण अमेरिकी हार्टल्यान्ड जस्ता ट्रम्पको समर्थन आधारलाई प्रहार गर्न डिजाइन गरिएका छन् । बेइजिङले विवाद समाधानका लागि ‘संवाद’ को आह्वान गरेको छ, तर कुनै पनि सम्झौताले समय लिनेछ ।

“आगामी महिनाहरूमा दुई पक्षले वार्ता पुनः सुरु गर्ने अझै सम्भावनाहरू छन्”, अक्सफोर्ड इकोनोमिक्सकी बेट्टी वाङले भने, “तर ऐतिहासिक अनुभवले भन्सार शुल्कहरू सामान्यतया छिटो बढ्छन् र ढिलो घट्छन् भन्ने सुझाव दिन्छ ।”