रूसको आक्रमणको तीन वर्षपछि पनि युक्रेनी नागरिक ओल्गा शेइकोलाई द्वन्द्वको छायाँले लखेटिरहेको छ । युद्धको असरले उनको मानसिक स्वास्थ्यमा ठूलो प्रभाव पारेको छ । उनले मानसिक तनाव (डिप्रेसन) का कारण आफ्नो शरीरमा २५ किलोग्राम (५५ पाउण्ड) तौल बढेको बताएकी छिन् ।

“हामी सबै तनावसँग अभ्यस्त भइसकेका छौँ, तर शरीरका स्रोतहरू असीमित छैनन्,” ४२ वर्षीया शेइकोले आफ्नो ‘नयाँ घर’ वार्सामा एएफपीसँग भनिन् । युद्ध चौथो वर्षमा प्रवेश गरे पनि उनले किएभ, ओडेसा र आफ्नो गृहनगर जापोरिजियामा रहेका परिवार र साथीहरूको अवस्थाबारे हरेक पल समाचार हेर्ने गरेको बताइन् ।

युद्धका घाउ अझै ताजा

हाल पोल्याण्डमा रहेका नौ लाख युक्रेनी शरणार्थीमध्ये ९० प्रतिशत महिला र बालबालिका छन् । धेरै निर्वासितहरू अझै पनि अलमलमा परेका छन् र उनीहरूले आफ्नो अवस्था बुझ्न सकेका छैनन् । वार्सामा मनोवैज्ञानिक सहायता कार्यशाला सञ्चालन गर्ने मनोचिकित्सक टेटियाना मोइसेइभाका अनुसार युद्धको सुरुआतमा तनाव तीव्र थियो, तर समयसँगै महिलाहरू ‘सञ्चित थकान’ सँग जुधिरहेका छन् ।

“शरणार्थी जीवन गाह्रो छ । यो मनोवैज्ञानिक रूपमा अत्यन्त उराठलाग्दो हुन्छ र यसले मानसिक समस्या निम्त्याउँछ,” उनले भनिन् । कार्यशालामा सहभागीहरू आफ्ना भावनाहरू आदानप्रदान गर्छन् । यसले उनीहरूको मन हलुङ्गो बनाउँछ।

किएभकी २३ वर्षीया डायना सोजोनोभा युद्धले मानसिक रूपमा अत्यन्त प्रभावित भएकी छन् । उनले गम्भीर डिप्रेसनको सामना गरिरहेकी छन् । “मलाई आत्महत्या गर्ने विचार आउन थाल्यो,” उनले भनिन् ।

सोजोनोभाले युक्रेन फर्कने योजना बनाएकी थिइन्, तर चिन्ताले बाधा पुर्‍यायो ।  पछिल्लो पटक उनले आफ्नो देशको अपेक्षाकृत सुरक्षित पश्चिमी भागको भ्रमण गर्दा एक अक्षम डरलाई जितेको बताइन् । “मलाई लाग्थ्यो क्षेप्यास्त्रले मलाई लाग्न सक्छ, तर के भो त? मेरो रगत मेरो जन्मभूमिमा बग्नेछ,” उनले भनिन्।

परिवार बचाउन देश छोडे पनि मन युक्रेनमै

३७ वर्षीया ओल्गा पोलियोभ्निचा आफ्ना तीन वर्षीय छोरालाई लिएर किएभबाट भागेकी थिइन्। अहिले पोल्याण्डमा बसेर युक्रेनकै विज्ञापन कम्पनीमा अनलाइन काम गरिरहेकी उनले भनेकी छन्, “देशमा स्थिरताको यात्रा कठिन थियो। म रिसले भागेँ, तर एक वर्षपछि त्यसो गर्न सकिनँ।”

दक्षिणी युक्रेनको खेर्सनकी पोलियोभ्निचाले भने, “अहिले म सुरक्षित छु, तर शारीरिक र मानसिक रूपमा कमजोर महसुस गर्छु। डिप्रेसनको औषधि खानुपर्छ।” परिवार र गाउँसँगको विछोडले उनलाई गहिरो मानसिक पीडा दिएको छ ।

वार्सास्थित युक्रेनी महिला क्लबकी संयोजक मेरिना माजुराकका अनुसार शरणार्थी महिलाहरू भावनात्मक रूपमा असन्तुलित भइरहेका छन् । “उनीहरू एकैसाथ दुई ठाउँमा बस्छन् – कल्पनामा आफ्नै देशमा, तर वास्तविक रूपमा पोल्याण्डमा,” उनले भनिन्।

क्लबले नियमित रूपमा मनोवैज्ञानिक सहायता कार्यक्रमहरू सञ्चालन गर्छ, जसले उनीहरूलाई तनाव कम गर्न मद्दत गर्छ । “हामी कला, शारीरिक अभ्यास र मनोवैज्ञानिक सत्रहरू सञ्चालन गर्छौँ । यसले उनीहरूलाई नयाँ जीवनको आशा दिन्छ,” उनले थपिन्।

युद्ध कहिलेसम्म?

शरणार्थी महिलाहरूका लागि सबैभन्दा ठूलो चुनौती भनेकै आफ्नो भविष्यको अनिश्चितता हो । ओल्गा शेइकोका अनुसार सबै युक्रेनी शरणार्थी महिलाहरू एउटै पीडामा छन् । “हामी सबैले शान्ति, परिवारको हानी र संघर्षको पीडा भोगिरहेका छौँ।” उनले थपिन्, “अब, केवल खाना खानु, परिवारसँग सम्पर्कमा रहनु, र आफ्नो घर फर्कने आशा गर्नुभन्दा अरू केही महत्त्वपूर्ण छैन।”

युक्रेन युद्धको समाधान अझै टाढा देखिन्छ। शरणार्थीहरूमा युद्धको गहिरो असर देखिए पनि उनीहरू अझै शान्तिको आशा गरिरहेका छन्।