नेपाल र भारतका विभिन्न भूभागमा हालका वर्षहरूमा बाढी र पहिरोको कारणले व्यापक क्षति भइरहेको छ, जसको मुख्य कारण चुरे क्षेत्रको विनाश भएको विज्ञहरूले जनाएका छन्। नेपाल भारत खुला सीमा संवाद समूहद्वारा जनकपुरमा आयोजित ‘बाढी विपद् आर और पार’ विषयक अन्तरक्रिया कार्यक्रममा अधिकांश वक्ताहरूले चुरे क्षेत्रको विनाशले हिमाल, पहाड, मधेसका साथै भारतको विहार र उत्तर प्रदेशमा ठूलो क्षति पुर्याएको धारणा राखे।
चुरे विनाश र बाढीको चपेटा चुरे क्षेत्रको निरन्तर दोहन र विनाशका कारण नदीहरू पुरिएर नियन्त्रणभन्दा बाहिर जान थालेको छ, जसले गर्दा नेपालका मधेस प्रदेश र भारतको विहारमा भइरहेको बाढी र पहिरोले ठूलो क्षति पुर्याएको छ। कार्यक्रममा सहभागीहरूले दुवै देशका सरकारले चुरे संरक्षणमा ध्यान नदिँदा बाढीको समस्या बढ्दै गएको आरोप लगाए। उनीहरूको भनाइमा, चुरे विनाशले तराईमा बाढीको जोखिम बढाएर गाउँघर र जनधनको ठूलो क्षति पुर्याइरहेको छ।
नेता र विशेषज्ञहरूको आवाज नेपाली कांग्रेस मधेसका सभापति तथा पूर्वमन्त्री कृष्णा यादवले चुरे क्षेत्रको विनाशका कारण उत्पन्न समस्या समाधानका लागि आफैंले पार्टीको केन्द्रीय समितिमा पटकपटक आवाज उठाएको तर सुनुवाइ नभएको गुनासो गरे। चुरे क्षेत्रमा अव्यवस्थित बसोबास र प्राकृतिक श्रोतको दोहनले गर्दा बाढी र पहिरोको समस्या भयावह भएको उनको भनाइ थियो।
डा. राजीव झाले सन् २००८ को कोशी बाँध फुटेको उदाहरण दिँदै त्यतिबेला हजारौँ मानिसले ज्यान गुमाएको र ३० लाख मानिस प्रभावित भएको स्मरण गराउँदै, यो समस्या नेपालको मात्र नभई भारतको पनि हो भने। ‘पानी उत्तरबाट दक्षिण बग्ने स्वाभाविक प्रक्रिया हो, जसलाई न त नेपालले रोक्न सक्छ न त भारतले,’ उनले भने।
स्थानीय समुदाय र विशेषज्ञको सुझाव भारतको विहारबाट आएका वरिष्ठ पत्रकार ललित झाले नदीको संरक्षणका लागि सबैभन्दा पहिले व्यक्तिगत सुधारको आवश्यकता औंल्याउँदै प्लास्टिक र अन्य पर्यावरणीय अवरोधक वस्तुहरूको प्रयोग बन्द गर्नुपर्ने बताए। साथै, वृक्षारोपणलाई प्राथमिकता दिँदै प्राकृतिक स्रोतहरूको संरक्षण गर्नुपर्ने धारणा राखे।
धनुषाका जिल्ला समन्वय समितिका प्रमुख राजनन्दन मण्डल, नागरिक समाजका अगुवा मुरली मनोहर मिश्रा, उद्योग वाणिज्य संघका निवर्तमान अध्यक्ष जितेन्द्र महासेठ लगायतले चुरे विनाश र प्राकृतिक स्रोतको अव्यवस्थित दोहनले गर्दा यस्ता विपद्को समाधान अझै हुन नसकेकोमा दुःख व्यक्त गरे। चुरे अभियानी दीपक यादवले चाइनिज कम्पनीहरूले खुट्टी खोलामा उत्खनन गरेर प्राकृतिक मुहान फेरिएको दाबी गरे भने हिन्दी अभियानी रमन पाण्डेले चीनको पहाड उत्खननले मधेसको प्राकृतिक सन्तुलनलाई खतरामा पारेको बताए।
समस्याको दीर्घकालीन समाधान अन्तरक्रियामा सहभागी बाढी विज्ञ रत्नेश्वर लाल कर्णले बाढी व्यवस्थापनका लागि दीर्घकालीन योजना आवश्यक भएको बताए। उनले चुरे संरक्षण, नदी व्यवस्थापन, र सरकारको सक्रियतामा समस्या समाधान खोज्नुपर्नेमा जोड दिए।
नेपाल र भारत दुवै देशका विज्ञ, नेता र नागरिक समाजका अगुवाहरूले चुरे विनाशलाई तत्काल रोकेर वातावरणीय सन्तुलन कायम गर्नुपर्ने र यसका लागि दुवै देशको सरकारबीच सहकार्य आवश्यक रहेको बताएका छन्। बाढी र पहिरोको दीर्घकालीन समाधानको लागि ठोस योजना निर्माण गर्नुपर्ने र स्थानीय स्तरदेखि नै यसका लागि जनचेतना र कार्यान्वयन सुरु गर्नुपर्ने सुझाव कार्यक्रमका वक्ताहरूले दिएका छन्।
तपाईको प्रतिक्रिया दिनुहोस