धानबाली भित्र्याएपछि थारू समुदायका मानिसहरू अहिले मुसा मार्न व्यस्त छन्। शुक्लाफाँटा नगरपालिका-३ जोनापुर गाउँका बन्धुराम चौधरी यस कार्यमा विशेष निपुण छन्। उनी आफ्ना दुई सहयोगीहरू, राजबहादुर र भागिरामसँगै बिहानै मुसा मार्न निस्कन्छन्।

थारू समुदायमा मुसा मार्ने र त्यसको मासुबाट विभिन्न परिकार बनाउने परम्परा पुस्तौँदेखि चल्दै आएको छ। मुसाको चटनी, पकुवा, र तरकारी जस्ता परिकारहरू खान्कीमा विशेष मानिन्छन्। बन्धुरामका अनुसार, मुसा नखाए भोजन अपूरो ठानिन्छ।

धान काटेर खाली भएका खेतमा दिनको २० देखि ३० वटा मुसा मारेर उनीहरू साँझ घर फर्कन्छन्। मुसा धेरै भए बाँडेर लैजाने र थोरै भए खेतमै आगोमा पोलेर खाने चलन रहेको बताइन्छ।

अङ्गनु चौधरीले सम्झन्छिन्, पहिले मुसा मार्ने परम्परागत विधिहरू—ओद्रा, खप्का, र छन्नक्या—प्रयोग गरिन्थ्यो। अहिले पनि फरुवाको सहायताले मुसाको दुलो खनेर र पानी खन्याएर मार्ने चलन कायम छ।

थारू समुदायमा गहुँबाली र धानबाली भित्र्याइसकेपछि मुसा मार्ने समय उपयुक्त ठानिन्छ। तर, समयसँगै मुसाको संख्या घट्दै गएको छ, र युवाहरूले यो परम्परा त्यागेका छन्।

हाल, थारू समुदायले मात्रै नभएर अन्य समुदायले पनि मुसाका परिकारहरूको माग गर्न थालेका छन्। मेला, उत्सव, र सामुदायिक घरबासमा समेत मुसाको मासु बिक्री हुन थालेको छ। थारू बुढापाकाहरू भने मुसा पाउन कठिन भएकोमा असन्तुष्ट छन्।