कर्णाली प्रदेशको ऐतिहासिक चन्दननाथ-भैरवनाथ मन्दिरमा यस वर्ष पनि परम्परागत लिंगो गाड्ने धार्मिक कार्य अनुरुप ५२ हात लामो लिंगो ल्याइएको छ। हरेक वर्ष घटस्थापनाका दिन मनाइने यो परम्परामा चन्दननाथ नगरपालिका-३, रडिखेल्ला जंगलबाट ५२ हाते लिंगो मन्दिरमा ल्याइएको हो। लामो समयदेखि चलिआएको यो परम्परा मन्दिरको महत्त्वपूर्ण धार्मिक र सांस्कृतिक पर्वको रूपमा स्थापित छ।

लिंगो गाड्ने परम्पराको ऐतिहासिक पृष्ठभूमि

चन्दननाथ-भैरवनाथ मन्दिरमा लिंगो गाड्ने परम्परा विक्रम संवत् १४९८ सालदेखि चलिआएको मानिन्छ। हरेक वर्ष घटस्थापनाका दिन लिंगो गाड्ने परम्परा विशेष रूपमा मनाइन्छ, जहाँ नेपाली सेना, प्रहरी, सरकारी कर्मचारी, स्थानीय दलित समुदाय र अन्य भक्तजनहरूको सहभागिता हुन्छ। परम्परागत रूपमा, असोज कृष्ण त्रयोदशीका दिन लिंगो तान्ने र गाड्ने प्रक्रिया सम्पन्न हुन्छ।

स्थानीय अगुवा चित्रलाल श्रेष्ठका अनुसार, प्राचीनकालदेखि नै तीन वटा लिंगो गाड्ने परम्परा चलिआएको छ। पहिलेका समयहरूमा, फरक-फरक समुदायहरूले आ-आफ्ना लिंगो गाड्ने गर्थे। सेनाले "पल्टन लिंगो", ब्राह्मण समुदायले "थपला लिंगो" र दलित समुदायले "कमसला लिंगो" गाड्ने चलन थियो। यसले विभिन्न समुदायबीचको धार्मिक सहकार्य र सहभागितालाई प्रतिबिम्बित गर्थ्यो।

समयसँगै यो परम्परामा केही परिवर्तन देखिएका छन्। अघिल्ला वर्षहरूमा स्थानीय क्षेत्रका मानिसहरूले जंगलबाट लिंगो तान्ने गर्थे, तर हाल भने नेपाली सेना र प्रहरीको सहारामा लिंगो ल्याउने चलन बसेको छ। परम्परागत विधिहरूमा कमी आए पनि सेना, प्रहरी, र स्थानीय युवाहरूको सक्रिय सहभागिताले यस सांस्कृतिक पर्वलाई जीवित राखिरहेको छ।

चन्दनाथ-भैरवनाथ गुठी व्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष अमरबहादुर थापाका अनुसार, स्थानीयहरू जंगलबाट लिंगो ल्याउन सकस भएपछि सेना र प्रहरीको सहयोग लिइएको हो। यसले परम्परालाई निरन्तरता दिन सहयोग गरेको छ, तर स्थानीयहरूकै संलग्नतामा यस पर्वलाई अघि बढाउन थप प्रयास आवश्यक छ।

संस्कृति संरक्षणका प्रयासहरू

संस्कृति संरक्षण तथा प्रवर्द्धन समितिका संयोजक महेन्द्र कार्कीले स्थानीय भक्तजनहरूको सहभागिता बढाउन विशेष पहल गरेका छन्। अघिल्लो वर्षदेखि भेष्टको व्यवस्था गरिएको छ, जसले गर्दा युवाहरूको सहभागिता बढेको छ। ३०० भेष्टको व्यवस्था भएपछि भक्तजनहरू र युवाहरूले उत्साहका साथ लिंगो तान्ने कार्यमा संलग्न भएको महेन्द्र कार्की बताउँछन्। यसले कर्णालीको सांस्कृतिक धरोहरलाई जोगाउन महत्त्वपूर्ण योगदान पुर्याएको छ।

लिंगो गाड्ने पर्वको धार्मिक र सांस्कृतिक महत्व

चन्दननाथ-भैरवनाथ मन्दिरमा लिंगो गाड्ने परम्परा कर्णाली प्रदेशको मात्र नभई समग्र नेपालको सांस्कृतिक सम्पदा हो। यो परम्परा धार्मिक आस्थासँग जोडिएको छ, जहाँ हरेक वर्ष घटस्थापनाका दिन विशेष पूजा र अनुष्ठानहरू गरिन्छ। मन्दिरमा दैनिक पूजा हुने भए पनि हप्ताको एक दिन विशेष पूजा आयोजना गरिन्छ, जसमा स्थानीय भक्तजनहरू ठूलो संख्यामा सहभागी हुन्छन्।

कर्णाली प्रदेश सरकारले यो विशेष पर्वलाई महत्त्व दिँदै हरेक वर्ष यस दिन सरकारी बिदा दिने प्रचलन राखेको छ। यसले स्थानीय समुदायको उत्सवलाई अझ व्यापक बनाएको छ, जसले गर्दा कर्णालीको सांस्कृतिक सम्पदा र धार्मिक आस्था झल्काउने यो परम्परालाई बचाइराख्न सहयोग मिलेको छ।

चन्दनाथ-भैरवनाथ मन्दिरको लिंगो गाड्ने परम्परा केवल धार्मिक कार्य नभई सांस्कृतिक पहिचानको प्रतीक हो। यो परम्परालाई जोगाउन र भावी पुस्तासम्म पुर्याउन सबै पक्षको भूमिका महत्त्वपूर्ण छ। परम्परा कायम राख्न युवाहरूको सहभागिता बढाउनु, धार्मिक आस्थालाई अझ सशक्त बनाउनुपर्छ। यस ऐतिहासिक परम्पराको संरक्षण र प्रवर्द्धनमा सबैले आ-आफ्नो तर्फबाट जिम्मेवारी लिनुपर्ने कुरा संस्कृति संरक्षण समितिले पनि जोड दिएको छ।