दोधारा चाँदनी (कञ्चनपुर) -  कञ्चनपुरको बेलौरी नगरपालिका–६ का किसान आसरे राम वडायकले परम्परागत कृषि प्रणालीलाई आधुनिक प्रविधिसँग जोड्दै कृषिमा उल्लेखनीय फड्को मारेका छन्। उनी खेतीपातीबाटै करोडौं आम्दानी गर्दै आएका छन्। वडायकले २०७४ सालदेखि व्यावसायिक रूपमा खेती सुरु गरेका थिए, र त्यसयता उनले आधुनिक प्रविधिहरूको प्रयोग गरेर आफ्नो उत्पादनको स्तर र आम्दानीमा निकै सुधार गरेका छन्।

व्यावसायिक खेतीमा ठूलो लगानी
वडायकले खेतीमा रु एक करोडभन्दा बढीका अत्याधुनिक कृषियन्त्र र उपकरण खरिद गरेका छन्। यसमा ट्रयाक्टर, पावर टिलर, रिपर, कम्बाइन हार्भेस्टरजस्ता यन्त्रहरूको प्रयोग गर्दै आएका छन्, जसले खेतीको कामलाई सजिलो, द्रुत, र उत्पादक बनाएको छ। उनी अहिले आफ्नो र भाडामा लिएर जम्मा १५ बिघा जमिनमा उखु, तोरी, मसुरो, र धानको खेती गरिरहेका छन्। उनले आफ्नो खेतीबाट वार्षिक रु ३० लाख बराबरको उत्पादन गरिरहेको बताएका छन् ।

वडायकको भनाइ अनुसार, आधुनिक यन्त्रहरूको प्रयोगले खेतीमा लागत कम गर्न र उत्पादनमा उल्लेखनीय वृद्धि गर्न सम्भव भएको छ। उनले खेतीमा हुने खर्चलाई घटाउन र उत्पादनलाई बढाउन ड्रोन प्रविधिको प्रयोगलाई विशेष जोड दिएका छन्। वडायकले भने, "अहिलेसम्म खेतीबाट आएको आम्दानीले रु एक करोड बढीका कृषियन्त्र खरिद गरेको छु।"

ड्रोन प्रविधिको प्रभावकारी प्रयोग
वडायकले गत वर्ष रु १० लाखको ड्रोन खरिद गरेर खेतीमा प्रयोग गर्न थालेका छन्। ड्रोनको प्रयोगले बिउबिजन छर्न, विषादी र कीटनाशक औषधि छर्कन धेरै सहज भएको छ। मानिसले भन्दा ड्रोनले छिटो काम गर्न सक्ने भएकाले समय र श्रम दुवै बचत भएको वडायकको अनुभव छ। "ड्रोनले बीउबिजन र विषादी छर्किँदा मानिसले भन्दा राम्रोसँग छर्किन सकिन्छ र यो स्वास्थ्यका लागि पनि फाइदाजनक छ," वडायकले भने।

उनीसँगै काम गर्ने अन्य किसानले पनि उनको प्रविधिको प्रयोगलाई प्रशंसा गरेका छन्। विषादी छर्किँदा किसानहरूको स्वास्थ्यमा समस्या आउने गरेको विगतको अनुभवलाई ध्यानमा राख्दै वडायकले ड्रोनको प्रयोगले यो समस्या हटाएको उल्लेख गरेका छन्। ड्रोनले कम समयमा ठूलो क्षेत्रफलमा विषादी छर्किन सक्छ, जसले गर्दा उत्पादनमा पनि वृद्धि भएको छ।

वडायकले भारतका विभिन्न सहरमा व्यावसायिक खेतीसम्बन्धी तालिम लिएका छन्। उनले भारतको साझनपुर र महाराष्ट्रको साङलीमा उखु र अन्य व्यावसायिक खेतीसम्बन्धी तालिम लिएको बताएका छन्। त्यस्तै, २०७१ सालमा भारतको पन्तनगर विश्वविद्यालयमा तरकारी खेतीसम्बन्धी तालिम लिएपछि उनी प्रविधिमा आधारित आधुनिक कृषि प्रणालीतर्फ आकर्षित भएका थिए। "भारतमा सिकेको सीपले यहाँ खेती गर्न धेरै सहज भएको छ," वडायकले बताए।

उनको अनुभव अनुसार, विदेशमा सिकेको प्राविधिक ज्ञानले कृषिमा ठूलो लाभ भएको छ। उनले भने, "मैले भारतमा सिकेको सीप र यहाँको जमिनको प्रयोगलाई मिलाएर गरेको खेती निकै फाइदाजनक भएको छ।"

प्राविधिक ज्ञानको महत्व
वडायकले आफ्नो खेतीमा परिवारका सदस्यहरूको पनि महत्वपूर्ण योगदान रहेको बताएका छन्। उनका भतिजा र छोरी दुवैले आइएससी एजी (कृषि अध्ययन) गरिरहेका छन्, जसले उनलाई प्राविधिक ज्ञानका कुरामा सहयोग पुर्‍याउने गरेका छन्। "छोरी सुस्मिता र भतिजाले प्राविधिक कुरामा मलाई सघाइरहनुभएको छ, जसले गर्दा खेतीमा धेरै सजिलो भएको छ," वडायकले भने।

उनले प्रविधिको प्रयोगले कामलाई सजिलो मात्र नभई बढी उत्पादक पनि बनाएको बताए। परिवारका सबै सदस्यले सघाउँदा खेती व्यवस्थित रूपमा सञ्चालन भइरहेको छ। वडायकले अहिले खेतीको सिजनमा ३० देखि ४० जनासम्मलाई रोजगारी दिने गरेका छन्।

वडायकले आफ्नो उत्पादनको लक्ष्यलाई निकै उच्च राखेका छन्। सामान्य किसानले एक बिघा जमिनमा रु २ देखि ३ लाखसम्मको उत्पादन गर्छन् भने वडायकले प्रति बिघा करिब रु १४ लाखसम्मको उत्पादन गर्ने लक्ष्य लिएका छन्। उनले भने, "प्राविधिक कुरामा ध्यान दिन सके राम्रो उत्पादन हुन्छ।"

उनका अनुसार, उत्पादनको स्तर राम्रो राख्न सके बजारको कुनै समस्या नभएको बताउँछन्। अहिलेसम्म उनले आफ्नो उत्पादनको लागि बजारको कुनै समस्या सामना गर्नु नपरेको बताएका छन्।

वडायकले कृषिमा गरेका योगदानका लागि सुदूरपश्चिम प्रदेश सरकारबाट सर्वोत्कृष्ट किसानको रूपमा सम्मान प्राप्त गरेका छन्। त्यसैगरी, उनलाई भीमदत्त उत्कृष्ट किसानको उपाधिले पनि सम्मान गरिएको छ।

उनी भन्छन्, "स्वदेशमै मेहनतका साथ काम गरे विदेश जानुपर्ने आवश्यकता छैन।" वडायकको दृष्टिकोणमा, आधुनिक प्रविधिको प्रयोग गर्दै व्यावसायिक रूपमा कृषि गर्न सके विदेशमा हुने जस्तो आम्दानी स्वदेशमै सम्भव छ। उनले किसानहरूलाई प्रविधिको प्रयोग गर्न प्रेरित गरिरहेका छन्।

पछिल्लो समय नेपालमा कृषिमा यान्त्रीकरणप्रति किसानहरूको आकर्षण बढिरहेको छ। परम्परागत गोरु र राँगाले जोत्ने प्रणालीलाई छोडेर अहिले किसानहरूले ट्रयाक्टर, मिनीटिलर, र पावर टिलरजस्ता उपकरणहरू प्रयोग गर्न थालेका छन्।

बाली काट्न र पिस्नका लागि पनि रिपर, बस कटर, कम्बाइन हार्भेस्टरजस्ता उपकरणहरूको प्रयोगले कृषिमा निकै सुधार आएको छ। किसानहरूले नयाँ प्रविधिहरूको प्रयोगले उत्पादनको मात्रा बढाउने मात्र नभई लागत घटाउने पनि अनुभव गरिरहेका छन्।

ड्रोन प्रविधिको प्रयोगले बीउबिजन र विषादी छर्किँदा कम लागतमा बढी काम गर्न सकिने हुँदा वडायक जस्ता किसानले यस्ता प्रविधिहरूलाई आफ्नो खेतीमा जोड दिन थालेका छन्।